اهالی کتاب و کتاب‌خوانی معمولا درباره‌ی بهترین کتاب‌ها بایکدیگر صحبت می‌کنند و نظرات متفاوتی هم در این‌باره دارند، اما تعیین فهرستی از پرفروش ترین کتاب های دنیا موضوع دیگری است و برای تهیه‌ی فهرستی از آنها فارغ از امتیازات ادبی مختلف، باید به تیراژ فروش‌شان نگاه کرد و دید که کدام یک در بازارهای مختلف بیشتر فروخته‌اند. در این مقاله فهرستی از پرفروش ترین کتاب های دنیا که هر خواننده‌ای با هر سلیقه‌ای شیفته آنها خواهد شد را به شما معرفی می‌کنیم.
تعیین فهرستی از پرفروش ترین کتاب های دنیا کار سختی است؟
هیچ مرجع خاصی برای تعیین تعداد کل فروخته شده از کتاب ها وجود ندارد. ناشران معمولا تعداد کتاب فروش‌رفته از هر اثر را اعلام نمی‌کنند یا آمار تعداد کتاب‌های فروش‌رفته از سوی آنها صحیح نیست. به ویژه زمانی که قرار است نسخه‌ی فیلم سینمایی یک کتاب به زودی روی پرده سینما بیاید، ناشران در اعلام تیراژ فروش خیلی اغراق می‌کنند.
نکته‌ی بعدی که باعث گیج‌شدن درباره‌ی شمار کتاب‌های منتشر شده می‌شود، این است که بعضی‌اوقات در طول سال‌های متمادی، تنها یک ناشر اقدام به نشر یک کتاب نمی‌کند. برخی کتاب های معروف و قدیمی را چندین ناشر وارد بازار کتاب می‌کنند. به همین خاطر تهیه‌ی فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا بعضا کار سختی می‌شود.
همان‌طور که گفته شد، تعیین فهرستی از پرفروش ترین کتاب های دنیا با چالش‌هایی روبه‌رو است. به ویژه زمانی که پای کتاب‌های مذهبی مانند قرآن و کُتُب مسیحیت و … هم به میان می‌آید.
در این مواقع، یافتن شمار کتاب‌های منتشر شده، غیرممکن هم می‌شود؛ چون بحث خواندن کتاب‌های دینی کاملا متفاوت است و مقایسه‌ی میزان استقبال از آنها و تعداد مجلدهای فروش‌رفته از آنها با کتاب‌های هری‌پاتر و … قیاسی کاملا عجیب و نادرست است.
درباره‌ی کتاب‌های دینی پای افراد مذهبی و طرفداران ادیان به میان می‌آید و نمی‌توان به سادگی هیچ‌گونه مقایسه‌ای صورت داد. بنابراین در فهرستی که در ادامه از پرفروش ترین کتاب های دنیا می‌خوانید، بدون احتساب کتاب‌های الکترونیکی و بدون درنظرگرفتن کتاب‌های مذهبی، از آثاری گفته شده که هر یک صدها میلیون نسخه، فروش داشته‌اند:
۱. دُن کیشوت؛ ۵۰۰ میلیون نسخه
«دن کیشوت» اثر درخشان «میگل دو سروانتس» (Miguel de Cervantes)، داستان مردی را روایت می‌کند که آن‌قدر درگیر داستان‌های شوالیه‌های مختلف می‌شود که تصمیم می‌گیرد به یکی از آنها بدل شود. «دن کیشوت» که یکی از اولین رمان‌های بشری است در سال۱۶۱۲ به رشته‌ی تحریر درآمده و روایتگر رویدادهای ناگواری است که شخصیت اول داستان، «کیشوت» در طول سفرش به گوشه‌وکنار اسپانیا با آنها مواجه می‌شود. «دن‌کیشوت» و تلاش‌هایش برای نجات مردم از ظلم و فائق‌آمدن بر بدی‌ها است، برای سالیان پی‌در‌پی مخاطبان در سراسر جهان را سرگرم کرده و تلاشی شریف، اما بیهوده را برای مبارزه با دشمنانی جعلی به نمایش گذاشته است.
هر چند که شهرت این رمان به ویژه در اسپانیا بسیار زیاد و مثال‌زدنی است، اما آمار فروش آن همچنان درحد حدس و گمان است. از سوی دیگر این کتاب بسیار قدیمی و در واقع قدیمی‌ترین، کتاب در فهرست پرفروش ترین کتاب های جهان است، به همین خاطر زمانی طولانی برای فروش در اختیار داشته و تخمین تعداد مجلدهای فروخته شده از آن کار دشواری است. قطعا پیداکردن آمار فروش در سال‌های ۱۶۰۰ میلادی کار ساده‌ای نیست. هر چند برخی منابع آمار ۵۰۰ میلیون نسخه‌ی فروش را برای «دن کیشوت» مطرح می‌کنند، اما در واقع، آمار دقیقی نمی‌توان از فروش آن ارائه کرد. درهرحال، در فهرست ما، «دن کیشوت» به عنوان یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌ها با شهرتی جهانی، اما آماری نه چندان دقیق از فروش قرار گرفته است.
۲. لغت‌نامه‌ی شینوآ زیدیان؛ ۴۰۰ میلیون نسخه
این لغت‌نامه چینی اولین‌بار در سال ۱۹۵۳ منتشر شد. این لغت‌نامه به عنوان لغت‌نامه‌ای استاندارد در میان کودکان مدرسه‌ای شناخته می‌شود. استفاده‌ی چشم‌گیر این کتاب در دنیا (۱٫۳ میلیارد نفر تا سال ۲۰۱۰) باعث شده تا در فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا جا پیدا کند.
۳. داستان دو شهر؛ ۲۰۰ میلیون نسخه
«داستان دو شهر»، اولین‌بار در سال ۱۸۵۹ منتشر شد. این داستان با محوریت اختلاف طبقاتی در سطح جامعه و انقلاب فرانسه نوشته شده و از زهری می‌گوید که گاهی در جریان انقلاب‌ها به گلوی برخی از فعالان جریان‌های انقلابی ریخته می‌شود، در واقع از هیجاناتی صحبت می‌کند که در هر انقلابی، قربانی می‌گیرد. در جمله‌ای از کتاب گفته می‌شود: «آن دوران بهترین و بدترین دوران ممکن بود».
این کتاب در کتابخانه‌های فراوانی قابل دسترسی است. ضمن اینکه در طول ۱۵۰ سال گذشته، ناشران متعددی دست به چاپ آن زده‌اند. به همین خاطر یافتن آمار دقیق تیراژ آن اصلا کار ساده‌ای نیست. سر تعداد ۲۰۰ میلیون نسخه فروش‌رفته از آن بحث‌هایی وجود دارد، اما با توجه به اینکه سالانه تعداد زیادی از دانشجویان و دانش‌آموزان آمریکایی ملزم به خواندن آن هستند، آمار مذکور چندان هم دور از انتظار نیست.
۴. ارباب حلقه‌ها؛ ۱۵۰ میلیون نسخه
فانتزی در فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا نقش مهمی برعهده دارد. جالب است که در این فهرست، خبری از کتاب‌های علمی-تخیلی نیست. «ارباب حلقه‌ها» اثر «جِی.آر. تالکین» (J.R.R. Tolkien)، بی‌اغراق فانتزی‌ترین و تخیلی‌ترین رمان دنیا است. این رمان پایه‌های شکل‌گیری ژانر تخیلی مدرن را بنا کرد. البته به دلیل اینکه «ارباب حلقه‌ها» کتابی چندجلدی است، انتخاب آن برای این فهرست کمی با تقلب توأم است؛ولی حتی با درنظرگرفتن این موضوع هم، «ارباب حلقه‌ها» همچنان از پرفروش‌ترین‌های دنیا است. ناشر اولیه‌ی آن در سال ۱۹۵۴ به دلیل مصلحت‌هایی در زمینه‌ی چاپ و نشر، این کتاب را در جلدهای مختلف منتشر کرده بود.
۵. هری پاتر و سنگ جادو؛ ۱۰۷ میلیون نسخه
ارائه‌ی آمار فروش اولین جلد از داستان‌های هری پاتر یعنی همان پسرک جادوگری که در دنیایی مدرن و جادویی به سر می‌برد، نمونه‌ای از دشواری تهیه‌ی فهرست پرفروش ترین کتاب های جهان است. این کتاب، اولین بار در سال ۱۹۹۷ به چاپ رسید و برای فروش آن از همه‌ی روش‌های فروش مدرن بهره گرفته شد. درهرحال با وجود ناشران مختلف در کشورهای گوناگون و ناشران مختلف در آمریکا، نمی‌توان آمار دقیقی درباره‌ی تیراژ هری‌پاتر به دست آورد. به‌طور کلی گفته می‌شود که ۱۰۷ میلیون نسخه از این کتاب با ۲۰ میلیون بالا و پایین در جهان به فروش رفته است.
۶. سپس هیچ‌کدام باقی نماندند؛ ۱۰۰ میلیون نسخه
در سال ۱۹۳۹، «آگاتا کریستی» افسانه‌ای، کتاب «سپس هیچ‌کدام باقی نماندند» را روانه‌ی بازار کتاب کرد. این کتاب، داستان قتل‌های زنجیره‌ای در جزیره‌ای است که هر یک براساس بخشی از شعری کودکانه صورت گرفته‌اند. یعنی هر مورد قتل با بخشی از شعری بچه‌گانه هم‌خوانی دارد و نهایتا پایانی به شدت هوشمندانه راز این قتل‌ها را برملا می‌سازد. آمار دقیقی درباره‌ی فروش این کتاب وجود ندارد. «آگاتا کریستی» در کتاب‌های رکورد گینس هم با فروش یک میلیارد نسخه، به عنوان پرفروش ترین نویسنده‌ی دنیا معرفی‌شده است. سپس «هیچ کدام باقی نماندند»، پرفروش‌ترین کتاب «آگاتا کریستی» است. فروش ۱۰۰ میلیون نسخه برای این کتاب، رقم مهم و قابل توجهی است.
۷. رؤیای تالار سرخ؛ ۱۰۰ میلیون نسخه
این رمان چینی به داستان رونق و افول یک خاندان چینی در زمان سلطنت خاندان «چینگ» می‌پردازد. «رؤیای تالار سرخ» را «کائو ژوکین» (Cao Xueqin) در سال ۱۷۹۱ منتشر کرد. این اثر یکی از برترین‌های ادبیات کلاسیک چین به شمار می‌رود و برای بررسی و مطالعه‌ی آن یک زمینه‌ی مطالعاتی ادبی تعریف شده است. «رؤیای تالار سرخ» هنوز هم پرمخاطب است و می‌توان از آن ایده‌ها و فرضیه‌های مختلفی استخراج کرد. آمار فروش ۱۰۰ میلیون نسخه درباره‌ی این کتاب که سالیان دراز است در بازار کتاب موجود بوده و متعلق به ملتی ۱٫۳ میلیاردی است، شاید کمی کمتر از تعداد واقعی باشد.
۸. شازده کوچولو؛ ۸۰ میلیون نسخه (شاید ۲۰۰ میلیون نسخه)
«کتاب شازده کوچولو»، اثر کودکانه و به شدت اثرگذار «آنتوان دوسنت اگزوپری» (Antoine de Saint-Exupéry)، درباره‌ی شاهزاده کوچکی است که در سیارک خود زندگی می‌کند. این کتاب در سال ۱۹۴۳ منتشر شد. ابتدا شهرت و محبوبیت «شازده کوچولو» در فرانسه فراگیر شد، سپس به تمام جهان سرایت کرد. یادبودهای زیادی در ستایش این اثر در سراسر دنیا به وجود آمده است. برای مثال مجسمه‌های شازده کوچولو و … . حتی فضانوردان نیز سیارکی را به نام سیارک شازده دوست‌داشتنی قصه، نام‌گذاری کرده‌اند. آمار فروش «شازده کوچولو» هم مشخص نیست. برخی منابع ۸۰ و برخی دیگر ۲۰۰ میلیون نسخه فروش را اعلام کرده‌اند.
۹. شیر، جادوگر و جالباسی؛ ۸۵ میلیون نسخه
«سی. اس.لوئیس» (C.S. Lewis)، نویسنده‌ی کتاب «شیر، جادوگر و جالباسی» این اثر تخیلی با زمینه‌های مذهبی را در سال ۱۹۵۰ منتشر کرد. این کتاب که در ظاهر برای کودکان است، در طول جنگ جهانی دوم و به سبک رمان‌هایی نوشته شده که در آنها دری جادویی، شخصیت‌ها را به سمت دنیایی دیگر هدایت می‌کند. دنیایی جادویی که «در» واسطه‌ی پیوندزدن آن با واقعیت است. این فرمول در نوشتن بعدها مورد استفاده «جی.کی. رولینگ» (J.K. Rowling)، هم قرار گرفت و اتفاقا تجربه‌ای موفق هم برای او رقم زد.
شخصیت اصلی داستان «لوئیس» به سرزمینی به نام «نارنیا» رهسپار می‌شود. جایی که حیواناتی با شخصیت‌های انسانی، مردمی فوق‌العاده و شیری قدرتمند و بزرگ وجود دارد. براساس این داستان اصلی، مجموعه داستان‌های دیگر سرزمین «نارنیا» هم نوشته شده است. مثل سایر موارد موجود در فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا این اثر هم به فیلم تبدیل شده است.
۱۰. رمز داوینچی؛ ۸۰ میلیون نسخه
«دان بروان» (Dan Brown)، در سال ۲۰۰۳، رمانی معمایی درباره‌ی توطئه‌هایی برای پنهان‌کردن رازهای کلیسای کاتولیک نوشت. بدیهی است که با اعتراضات کلیسای کاتولیک و تقبیح این رمان، اقبال و توجه مردم نسبت به آن بیشتر شد و حتی فیلم آن نیز با هنرنمایی «تام هنکس» روی پرده‌ی سینماها آمد. «رمز داوینچی» نشان داد که آثار معمایی نیز در رقابت با آثار تخیلی، حرف‌هایی برای گفتن دارند. به ویژه زمانی که قصه از داستان قتلی ساده پا را فراتر می‌گذارد و به کشف رازهای تاریخی و تاریک گذشته می‌پردازد.
۱۱. بیندیشید و ثروتمند شوید؛ ۷۰میلیون نسخه
«ناپلئون هیل» (Napoleon Hill)، نویسنده‌ی «کتاب بیندیشید و ثروتمند شوید» است. گاهی‌اوقات از او به عنوان پدر جنبش خودیاری در آمریکا یاد می‌شود. این نویسنده با مطالعه‌ی زندگی افراد سالم و ثروتمند به فرمولی برای رسیدن به موفقیت فردی دست پیدا کرد. این کتاب او در سال ۱۹۳۷ در اوج رکود بزرگ یعنی دوران پیش از جنگ جهانی دوم منتشر شد. «هیل»، فرمول موفقیت را در قالب سیستمی فلسفی برای افرادی ارائه کرد که ظاهرا فاقد درک درستی از فرمول موفقیت در زندگی خود هستند. این کتاب برای سال‌های متمادی در فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا قرار داشت و انقلابی در نشر کُتُب در حوزه‌ی توسعه فردی به پا کرد.
۱۲. هری پاتر و شاهزاده‌ی دورگه؛ ۶۵ میلیون نسخه
«هری پاتر و شاهزاده‌ی دورگه»، ششمین کتاب از مجموعه‌ی ۷ جلدی هری پاتر است. تمام ۷ جلد این کتاب در فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا قرار دارند. در این کتاب به جزئیات کودکی «ولدمورت» یعنی شخصیت منفی و بدجنس داستان‌های هری پاتر پرداخته می‌شود و در آن صحنه‌ی مرگ ناخوشایندی وجود دارد که طرفداران را شوکه می‌کند. «هری پاتر و شاهزاده‌ی دورگه» نه تنها یکی از پرفروش ترین کتاب های دنیا است، بلکه در مدت تنها ۲۴ ساعت پس از انتشارش در سال ۲۰۰۵، ۹میلیون نسخه از آن به فروش رفته است.
۱۳. کیمیاگر؛ ۶۵ میلیون نسخه
وجود کتاب کیمیاگر در این فهرست از نظر عدم هم‌خوانی با سایر کتاب‌های معرفی‌شده، کمی عجیب است. «پائولو کوئیلو» این کتاب را در سال ۱۹۸۶ به زبان پرتغالی نوشته و در سال ۱۹۹۳ به زبان انگلیسی برگردانده است. کیمیاگر اثری تمثیلی است با الهام از داستانی قدیمی و فولکلوریک و زندگی چوپانی را روایت می‌کند که در بیابان‌ها در جستجوی سرنوشت خویش است. برخی منابع فروش ۶۵ میلیون نسخه را برای کیمیاگر اعلام کرده‌اند. ساخت فیلم «کیمیاگر» هم در استقبال از آن بی‌اثر نبوده است.
۱۴. هری پاتر و اتاق اسرار؛ ۶۰ میلیون نسخه
دومین کتاب مجموعه‌ی هری پاتر در سال ۱۹۹۸ به بازار آمد. در این مجلد معماهای بیشتری از مدرسه «هاگوارتز و ولدرمورت» فاش شد. نمی‌توان علت موفقیت برخی از کتاب‌های هری پاتری را نسبت به سایرین دقیقا تشخیص داد، اما به‌طور کلی تفاوت فروش این کتاب‌ها در حد ۱۰ میلیون است. یعنی هر کتاب با سایرین در حد ۱۰ میلیون بالاتر یا پایین‌تر تفاوت در تعداد فروش دارد که آن هم بنا به نامشخص‌بودن آمارهای دقیق چندان مهم نیست.
۱۵. ناتور دشت؛ ۶۰ میلیون نسخه
«ناتور دشت» اثر دوست‌داشتنی «جی.دی. سالینجر» (J.D. Salinger)، در سال ۱۹۵۱ نوشته شده و به سرخوردگی‌های دوران نوجوانی می‌پردازد. مطالعه‌ی این کتاب به تمام نوجوانان دنیا توصیه می‌شود. خواندن این کتاب در مدارس آمریکایی مانند کتاب داستان دو شهر، باعث افزایش رقم فروش آن شده است.
۱۶. هری پاتر و جام آتش؛ ۵۵ میلیون نسخه
چهارمین کتاب مجموعه‌ی هری پاتر در سال ۲۰۰۰ به بازار آمد. این اثر به برگزاری مسابقه‌ای در زمینه‌ی جادوگری میان دانش‌آموزان مدرسه هاگوارتز و رقیب‌شان می‌پرداخت. در این کتاب، اولین مواجهه‌ی هری با جسم جدید «ولدرمورت» صورت می‌گیرد و «ولدرمورت» مجددا در هیبتی جدید بازمی‌گردد. کتاب‌های هری پاتر به تنهایی در سنگین‌‌شدن وزنه‌ی فهرست پرفروش ترین کتاب های دنیا به سمت آثار تخیلی نقش مهمی ایفا می‌کند. این ژانر، یک-سوم موارد فهرست حاضر را تشکیل می‌دهد.
۱۷. هری پاتر و محفل ققنوس؛ ۵۵ میلیون نسخه
جلد پنجم هری پاتر در سال ۲۰۰۳ روانه‌ی بازار کتاب شد و موضوع آن پیرامون جمع‌شدن گروهی از جادوگران برای مبارزه با «ولدرمورت» است. مهم نیست که این جلد از کتاب بیشترین فروش در مجموعه‌ی هری پاتر را داشته یا هری پاتر و جام آتش یا زندانی آزکابان، درهرحال همه‌ی اینها به بدل‌شدن «جی.کی. رولینگ» به ثروتمندترین زن جهان با ارزش شبکه‌ای معادل یک میلیارد دلار نقش داشته‌اند.
۱۸. هری پاتر و زندانی آزکابان؛ ۵۵ میلیون نسخه
در سومین جلد از هری پاتر که در سال ۱۹۹۹ منتشر شد، هری و دوستانش ماجراجویی‌هایی نظیر سفر در زمان و دیدن گریگینه‌ها را تجربه می‌کنند. در این قسمت درباره‌ی والدین هری یعنی جیمز و لیلی هم اطلاعاتی داده می‌شود و از مرگ آنها در راه محافظت از هری صحبت می‌شود.
۱۹. بنهور، قصه‌ای از مسیح؛ ۵۰ میلیون نسخه
داستان مذهبی و انجیلی «ليو ولاس» (Lew Wallace) در سال ۱۸۸۰ منتشر شد. این داستان به شکل غیرمستقیم و هوشمندانه به زمانه‌ی زندگی حضرت عیسی(ع) می‌پردازد. قهرمان داستان، فردی به نام «یهودا بنهور» است که از طریق آن زندگی حضرت عیسی(ع) و آن زمان مطرح می‌شود. نویسنده‌ی این اثر از نظر رعایت صحت تاریخ‌ها در این کتاب، دقت زیادی به خرج داده است. «بنهور» در آمریکا بسیار مشهور است و موضوع مذهبی آن هم در این شهرت بی‌تأثیر نبوده است. این کتاب در سال‌های بعد از انتشار بسیار پرفروش بود، اما این روزها دیگر طرفداران چندانی ندارد و بیشتر افراد هم «بنهور» را به خاطر اثری سینمایی با همین نام و با بازی «چارلتون هوستون» در سال ۱۹۵۹ به یاد می‌آورند.
۲۰. لولیتا؛ ۲۰ میلیون نسخه
اثر جنجالی «ولادیمیر ناباکوف» در سال ۱۹۵۵ منتشر شد. موضوع حساس آن و رابطه‌ی خلاف عرفی که میان شخصیت اصلی داستان و دخترخوانده‌اش وجود دارد، باعث ممنوعیت‌هایی برای این کتاب شد. علی‌رغم این جنجال‌ها، مجله‌ی تایم (TIME)، «لولیتا» را یکی از ۱۰۰ اثر برتر از آغاز انتشار مجله، یعنی سال ۱۹۲۳، معرفی کرده است.
۲۱. هری پاتر و یادگاران مرگ؛ ۵۰ میلیون نسخه
هری پاتر و یادگاران مرگ، آخرین و هفتمین جلد از مجموعه‌ی هری پاتر است که در سال ۲۰۰۷ منتشر شد و یک سال بعد از انتشار رقم فروش آن ۴۴ میلیون نسخه بود. این میزان از فروش قبل از انتشار نسخه‌ی کاغذی کتاب بود. بعد از انتشار هم حدود ۵۰ میلیون نسخه به فروش رفت.
کتاب‌های دیگری نیز به عنوان پرفروش‌ترین‌های دنیا اعلام شده‌اند که می‌توان از میان آنها به «راهنمای مراقبت و نگهداری از کودک» اثر دکتر «بنیامین اسپاک» (Benjamin Spock) و «سال‌های خانه به‌دوشی و یادگیری هایدی» نوشته‌ی «یوهانا اشپیری» (Johanna Spyri) اشاره کرد.